دكتر هرالد بومر يكي از فرش شناسان آمريكايي در مقاله‌اي كه در خبرنامه فرش فروشان آمريكا منتشر كرده است، به بررسي مزاياي رنگهاي پرداخته كه چكيده آن در پي مي‌آيد:
اساس زيبايي رنگهاي طبيعي در چيست؟
چگونه شد كه ظهور رنگهاي مصنوعي مجموعه رنگهاي طبيعي را در صد سال گذشته برهم زد يا حتي از بين برد؟ آيا ما بايد به دوران قبل از علمي شدن باز گرديم و قدرت اسرار آميز رنگهاي به دست آمده از گياهان وحشرات را ـ آن گونه كه امروزه در بسياري از جزوات منتشره درباره رنگهاي گياهي توصيه مي‌شود ـ احيا كنيم؟ يا ما بايد در جستجوي «روح طبيعت» برآييم تا پاسخي بر اين پرسشها بيابيم؟
رنگرزي با مواد رنگي طبيعي محدوده‌اي نيست كه قوانين طبيعت دست رد به سينه ما بزند بلكه برعكس ما مي‌توانيم دلايل منطقي زيادي بيابيم كه حاكي از كيفيت عالي رنگهاي طبيعي هستند.
صنعت قاليبافي امروزه رنگهايي را به دست مي‌دهد كه فقط از سه رنگ اصلي تشكيل شده‌اند: آبي، قرمزو زرد. مخلوط كردن يك جفت از آنها در پاتيل رنگرزي، رنگهاي ثانوي، بنفش، نارنجي و سبز به دست مي‌دهد. مخلوط كردن هر سه رنگ اصلي ـ اگر نسبت خاصي انتخاب شود ـ رنگ سياه يا مجموعه رنگهاي زيادي از رنگهاي مرتبه سوم مانند قرمزـ قهوه‌اي، زرد ـ قهوه‌اي و... مي‌دهد. اگر سه رشته نخ پشمي را كه با مواد رنگزاي مصنوعي رنگ شده‌اند كنار يكديگر بگذاريم، اكثر شاهدان اين تركيب سه رنگ اصلي آبي، قرمز و زرد را نا هماهنگ مي‌يابند و آنها را تند، بسيار بد يا زننده توصيف مي‌كنند. اما اگر سه رشته نخ پشمي را با روناس، نيل و پوست پياز رنگ كنيم، اكثر شاهدان اين تركيب، آبي نيل، قرمز روناس و زرد پياز را هماهنگ احساس مي‌كنند.
دلايل قانع كننده‌اي براي اين تفاوت در قضاوت تركيب آبي، قرمز و زرد وجود دارد. اگر به قرمز روناس در نور آفتاب نگاه كنيم، علاوه بر «قرمز»، رنگ «زرد» و با شدت كمتر حتي «آبي» نيز به ذهن خطور مي‌كند. مي‌توان گفت كه نور آفتاب از قرمز روناس نه تنها رنگ قرمز، بلكه رنگ زرد و آبي نيز ساطح مي‌كند.
همين موضوع در مورد آبي نيل و زرد پياز صادق است. آبي نيل، حاوي عنصر قرمز و عنصر كوچكي از زرد است. زرد پياز حاوي قرمز و مقدار اندكي آبي است. براي اثبات ادعايمان به تجربياتي كه با مواد رنگي مصنوعي انجام داده‌ايم مراجعه مي‌كنيم.
اگر بخواهيم از قرمز روناس تقليد كنيم. سه رنگ اصلي آبي، قرمز و زرد خالص را به رنگ قرمز، رنگ زرد و كمي رنگ آبي در پاتيل رنگ اضافه مي‌كنيم. آن هماهنگي اي كه ما در تركيب روناس قرمز، نيل آبي و زرد پياز احساس مي‌كنيم از اين واقعيت سرچشمه مي‌گيرد كه اين سه رنگ عناصري را از رنگهاي همسايه در خود دارند. به عبارت ديگر مي‌توانيم بگوييم، ادغام رنگهاي همسايه در داخل هر رنگ اثر هماهنگ كنندگي دارد. رنگهاي طبيعي باعث گرايش به سياه مي‌شود كه خود از شدت رنگها كم مي‌كند. مثلا حضور هر سه رنگ اصلي در آبي نيل به اين معنا نيست كه آبي نيلي علاوه برمواد آبي شامل قرمز و زرد هم هست. در اينجا يك ماده يعني نيل است كه مسوول رنگ آبي است. اين مواد رنگي روي الياف پشمي كه در مقابل نور آفتاب گرفته شده نه فقط رنگ آبي بلكه قرمز و زرد را بازتاب مي‌دهد. فقط با نخ رنگ شده با رنگ طبيعي است كه مي‌توان رنگ توليد كرد.
تركيبي كه در ظاهر به شدت بدون هماهنگي به نظر مي‌رسيدند، هر يك كيفيت خنثي كنندگي و ملايم كنندگي را در خود تجسم بخشيده‌اند. ازطرف ديگر، مواد سه جزيي مدرن (رنگزاهاي مصنوعي) هنگامي كه يكجا استفاده شوند، ساختار مولكولهاي آنها صرفا هميشه رنگ خالص مي‌دهند و فاقد كيفيت هماهنگ كنندگي و ملايم كنندگي هستند. از اين رو امكان ندارد كه تعداد زيادي از رنگهاي طبيعي را با مخلوط كردن اين سه ماده رنگي مصنوعي ايجاد كرد.
متاسفانه امروز استفاده از رنگزاهاي طبيعي كم شده است و در بازار تلاش مي‌كنند كه رنگها را با پهن كردن فرش هفته‌ها در مقابل آفتاب سوزان تصحيح كنند يا سعي مي‌كنند با كوتاه كردن زمان قرار گرفتن خامه‌ها در پاتيل رنگ و حمام رنگ از شدت رنگها بكاهند.
دلايل ديگري وجود دارد كه ثابت مي‌كند چرا رنگهاي طبيعي جذاب و زيبا هستند. ريشه روناس داراي تعداد زيادي رنگ مختلف است. براساس اين ظرفيت گسترده از مواد رنگزا، ما مي‌توانيم طيف متنوعي از رنگها از قرمز تيره گرفته تا نارنجي و بنفش را توليد كنيم. شايان ذكر است كه دندانه‌ها، تركيب آب به كاررفته، افزوده‌هاي رنگرزي و شيوه رنگرزي همگي نقش مهمي در اين روند دارند. صدها تركيب متفاوت مواد رنگي مصنوعي قادر نخواهند بود كه اين رديف از رنگهاي روناس قرمز را كه خود حاوي بسياري از سايه رنگهاي كوچك ـ كه چشم مي‌تواند آنها را ثبت و از آنها لذت ببرد ـ ايجاد كند.
متاسفانه آن از نظر توليد كنندگان اين همه سايه رنگ اصلا مطلوب نيستند وآنها تك رنگ ثابت قرمز را نشانه كيفيت مي‌دانند.
يكي از ويژگيهاي بارز رنگهاي طبيعي رنگ پس ندادن آنهاست. پشم رنگ شده با قرمز روناس يا آبي نيلي كمتر كم رنگ مي‌شوند.
منبع:
https://www.beytoote.com/art/farsh/colors-advantages-plant.html
